FAIR data is een gezamenlijke inspanning – 10 years of RDNL and Dutch Data Prize

“Het idee dat een onderzoeksgemeenschap samen moet komen en een discussie moet voeren over (en werken aan) gemeenschappelijke gegevensstandaarden bestaat al tientallen jaren.”

Door Kimberley Zwiers en Samantha Willemsen

In het kader van 10 jaar RDNL spreken we met drie winnaars van de Nederlandse Dataprijs, dat sinds 2013 onderdeel is van RDNL. Wat bracht de prijs voor hen met zich mee, waarom vinden zij FAIR data belangrijk en waarom zouden onderzoekers zichzelf moeten nomineren voor deze prijs? In de derde editie van het drieluik spreken we met Antica Culina. Zij is van mening dat we moeten samenwerken om onderzoeksdata FAIR te maken, als we de wetenschap vooruit willen helpen.

Als onderzoeker besefte Antica Culina al snel dat we de data van ecologisch onderzoek niet ten volle benutten. “Het idee dat een onderzoeksgemeenschap samen moet komen en een discussie moet voeren over (en werken aan) gemeenschappelijke gegevensstandaarden bestaat al tientallen jaren.” Met het SPI-Birds Network & Database, dat onderzoekers verbindt die de populaties van broedvogels en individueel gemarkeerde vogels bestuderen, werden die ideeën eindelijk in werking gezet. In 2020, wonnen zij en Marcel Visser met hun initiatief SPI-Birds de aanmoedigingsprijs in de categorie Life Sciences and Health (LSH) van de Dutch Data Prize. “Deelname aan de Dutch Data Prize was een leuke ervaring, omdat het ons de kans gaf om iemand objectief naar ons werk te laten kijken en het ons aanmoedigde om door te gaan met het werk dat we al deden. Het was leuk om erkenning te krijgen voor al het werk dat we tot nu toe hebben gedaan en bleek ook uitstekende netwerkmogelijkheden te bieden.” zegt Antica Culina, die werkzaam is als senior research fellow bij het Ruder Boskovic Instituut in Kroatië en honorary fellow bij het NIOO-KNAW. Culina is ook een groot voorstander van open wetenschap en neemt deel aan vele open science-initiatieven zoals EOSC, SORTEE, RDA, GoFAIR discovery IN, UNESCO Open Science, Open Knowledge Maps en FAIRsFAIR.

We moeten het beter doen, als we de wetenschap vooruit willen helpen

Het bewustzijn van en belang voor onderzoekers om bij te dragen aan open science of om hun data FAIR te maken, nemen snel toe. Sommigen verzetten zich echter nog steeds en beweren dat databeheer te tijdrovend en dus financieel kostbaar is of zijn bang dat de hoeveelheid publicaties zal verminderen. We vroegen Culina naar haar mening hierover, zij merkte op: “Data FAIR maken is niet hetzelfde als data Open maken”. Door de data FAIR te maken, kun je de data in een later stadium makkelijker gebruiken of analyseren. Zodra de data FAIR is, bepaal jij zelf met wie je de data deelt of met wie je samenwerkt binnen en buiten je organisatie. Data FAIR maken voorkomt dataverlies en maakt hergebruik van data mogelijk. Je gegevens beschrijven met rijke metadata verbetert de zichtbaarheid en vindbaarheid van een onderzoeksproject voor andere onderzoekers en het bredere publiek. “Door gegevens FAIR te maken, bespaar je dus tijd en kun je het aantal samenwerkingen en de snelheid en kwaliteit van je publicaties verhogen”. Het is dus belangrijk om data te ordenen, zelfs als de directe toepassingen ervan nog niet meteen duidelijk zijn, omdat het ons in staat stelt snel te handelen wanneer nieuwe ontwikkelingen zich voordoen en we de gegevens snel nodig hebben (bijv. Covid). “Daarom moeten we openheid niet afdwingen, maar juist FAIRness bevorderen. Als we de wetenschap vooruit willen helpen, moeten we transparant zijn over onze data, leren van onze fouten door andere onderzoekers te laten wijzen op de gebreken in onze datasets en ervoor zorgen dat we het in de toekomst beter doen en anderen in staat stellen onze gegevens te gebruiken.” Het wordt tijd dat we niet langer bang zijn, maar juist open science gaan omarmen.

Een andere interessante opmerking maakte Culina met betrekking tot de financiering van initiatieven zoals SPI-birds: “Het gebrek aan financiering is echt een obstakel voor SPI-birds. Bij het aanvragen van traditionele wetenschapsfinanciering moet het project aan een onderzoeks- of wetenschappelijk aspect hebben. Initiatieven zoals SPI-Birds vallen niet in deze categorie, omdat ze vaak niet als onderzoeksinitiatieven worden beschouwd, maar eerder als technische initiatieven. Aan de andere kant worden projecten zoals SPI-Birds te klein geacht voor grotere open science gerelateerde fondsen (bijv. EOSC) die een project over langere tijd zouden ondersteunen. Dit beperkt echt de ondersteuning en groeikansen van initiatieven zoals SPI-birds”. Uitspraken als deze onderstrepen het belang van een andere discussie die we collectief zouden moeten voeren, namelijk: hoe gaan we aanstaande of bestaande open science-initiatieven ondersteunen en beschermen voor toekomstige generaties?

Lees deel één van de driedelige serie hier: Een interview met Maarten Marx, een van de eerste winnaars van de Nederlandse Dataprijs. Deel twee vind je hier: een interview met Joaquin Vanschoren, die de prijs won op een cruciaal moment in zijn carrière.

De Nederlandse Dataprijs is onderdeel van Research Data Nederland (RDNL), een consortium bestaande uit 4TU.ResearchData, DANS, Health-RI en SURF. De volgende ronde van de Nederlandse Dataprijs vindt plaats in 2024.